Aardbevingsgemeenten zien urgentie om tot inventarisatie, registratie en behoud van erfgoed over te gaan niet altijd. Gemeenten Eemsmond en Winsum zijn wel goede voorbeelden.
Heemschut Groningen ziet met lede ogen aan dat niet alle Groningse gemeenten in het aardbevingsgebied vaart maken met de inventarisatie en registratie en bescherming van het bestaande cultureel erfgoed. Ondanks het feit dat wij en andere organisaties zoals de Nationaal Coördinator Groningen (NCG) Hans Alders, de Rijksdienst voor het Cultureel erfgoed, de provincie Groningen en de Groningse erfgoedadviesorganisatie Libau de gemeenten daartoe al meerdere malen hebben opgeroepen. Heemschut stuurt daarom aan de colleges van B&W van de aardbevingsgemeenten opnieuw een brief waarin ze tot actie maant.
Zorgen over handelwijze NAM
Onze zorg over het gebrek aan een goed erfgoedbeleid bij gemeenten was ingegeven door signalen die ons bereikten en nog steeds bereiken over de voor ons Groninger erfgoed desastreuze selectie, werkwijze en aanpak door de NAM met betrekking tot opkoop, sloop en het al dan niet beschikbaar stellen van financiële middelen voor behoud, herstel en restauratie van waardevolle panden. Ook het verzoek van kamerlid Van Veen van de VVD aan Minister Bussemaker om te onderzoeken of de regelgeving rond vergunningverlening bij rijksmonumenten versimpeld kan worden, stemt ons niet gerust. Heemschut vindt het behoud van het Groninger erfgoed juist zo belangrijk voor de leefbaarheid en de identiteit van de provincie. Eenmaal weg is weg.
Ruimtelijke bescherming via bestemmingsplan of monumentenlijst
Groningse gemeenten kunnen op meerdere manieren hun erfgoed beschermen. Zij kunnnen na een inventarisatie van aanwezige cultuurhistorische waarden deze opnemen in hun bestemmingsplannen. Deze monumentale, waardevolle, beeldbepalende en karakteristieke objecten kunnen dan planologisch worden beschermd door middel van een aanduiding en bijbehorende regeling in het bestemmingsplan. De gemeente kan daarbij kiezen uit ten eerste een sloopvergunningsstelsel waarbij voor sloop een vergunning moet worden aangevraagd. Ten tweede kan bij de beoordeling van een aanvraag de cultuurhistorische waarden worden meegenomen in de belangennafweging. De gemeente Eemsmond en Winsum zijn beide hiermee bezig.
Een tweede mogelijkheid is dat de hoofdvorm van een karakteristiek object (goothoogte, nokhoogte, omtrek e.d.) nauwgezet wordt vastgelegd in het bestemmingsplan. In feite ontstaat op deze manier dan de verplichting om vervangende nieuwbouw in exact dezelfde vorm te realiseren als de bestaande. Naar verwachting heeft dat tot gevolg dat de keuze voor slopen aanmerkelijk zal afnemen.
Een andere mogelijkheid blijft nog steeds het opstellen van een lijst van gemeentelijke monumenten op basis van de gemeentelijke erfgoedverordening. Vrijwel alle gemeenten hebben die verordening al en kunnen heel eenvoudig op basis van die verordening een inventarisatie uitvoeren en daarna een lijst opstellen en formaliseren.
Gebiedsgericht behoud
Overigens verzoeken wij u om het bij uw inventarisaties en beleidsontwikkeling niet alleen te laten bij de afzonderlijke waardevolle objecten op zich. Ook de omgeving en de ruimtelijke context waarin het gebouw zich bevindt, zijn van belang voor de waardering. Concreet denken wij dan aan dorpsgezichten, stedenbouwkundige structuren en -karakteristieken, ensembles, het omringende historisch groen (tuinen, oprijlanen, groene linten) en zichtlijnen. Vooral deze onlosmakelijke combinaties maken het Groninger landschap zo waardevol en uniek en zij dienen dus zoveel mogelijk integraal en in samenhang te worden beschermd.
Brief aan colleges van B&W van 11 aardbevingsgemeenten, d.d. 30 mei 2016