Geschiedenis

Zonder Heemschut zou Nederland er anders hebben uitgezien. Minder mooi. Minder bijzonder. We durven te stellen dat er dankzij de inzet van het particulier initiatief veel is bereikt. Heemschut voorkwam veel sloop en verregaande aantasting, zoals van de Sint Servaasbrug in Maastricht, huize Beeckestein in Velsen, het badpaviljoen van Domburg, de metrokunst in Amsterdam, de molenstomp van Schuddebeurs, de watertoren van Leerdam, de Tricotfabriek in Winterswijk of de Cocosfabriek in Harlingen.

Ze streed voor de stedelijke omgeving: het behoud van de stadswallen van Geertruidenberg. Dankzij Heemschut bleef de Binnendieze in Den Bosch een open water. Nu is het de meest unieke toeristische attractie van de Brabantse hoofdstad.

Heemschut droeg bij aan behoud en herstel: door het waarderen van particulier initiatief (uitreiking monumentenprijzen), de heroprichting van het Noord-Zuid Hollandsch Koffiehuis in Amsterdam en de restauratie van het historische stadje Woudrichem.

Recentelijk heeft Heemschut samen met het Cuypersgenootschap ook de aandacht weten te vestigen op behoud van de bijzondere wederopbouwarchitectuur. De waardering is enorm gegroeid. Als onderdeel daarvan is ook het redden van wederopbouwkunst belangrijk geworden. Herplaatsing of hergebruik propageren we.

Heemschut had en heeft lang niet altijd succes. Veel ging verloren, waarvan we nu soms veel spijt hebben. Het Van Dishoeckhuis in Vlissingen is zo'n voorbeeld. Maar ook de recente sloop van een waardevolle sporttribune in Assen. In 2008 verdween de Pius-X-kerk te Amsterdam. Historische boerderijen, zoals in het Overijsselse Heemse in 2013, werden gesloopt. In Puttershoek verdween in 2014 een prachtig oud gemaal, ‘t Hooft van Benthuizen.

Ook de aantasting van waardevolle cultuurlandschappen in alle provincies gaat nog steeds door. Windmolenparken, dijkverzwaringen en buitendijks bouwen en hoogbouw bij historische stadskernen bedreigt ons cultuurlandschap. Om nog maar niet te spreken van de vele nieuwe bedrijventerreinen, die niet landschappelijk worden ingepast. Bijzondere aandacht vraagt de aardbevingenproblematiek in Groningen, waar een heel historisch landschap dreigt te worden weggevaagd. Daarom is uw steun als lid meer dan nodig!

Heemschut pleitte in heel Nederland voor de oprichting van schoonheidscommissies. Heemschut stond aan de wieg van de oprichting van organisaties die zich met specifieke monumenten bezig houden, zoals Vereniging Hendrick de Keijser (1918) en Vereniging de Hollandsche Molen (1923). Heemschut zorgde voor oprichting van een gemeentelijk bureau voor monumentenzorg in Amsterdam (ingesteld in 1953). En Heemschut pleitte voor een landelijke monumentenwet (ingevoerd in 1961). Deze monumentenwet is inmiddels aan aanpassing toe in de nieuwe Erfgoedwet en de Omgevingswet. Daarin zitten kansen, maar ook risico’s. Daarom blijft Heemschut waken voor een goed beschermingsbeleid van alle overheden, van rijk tot gemeente.

Heemschut zet nu nog steeds graag de marsroute uit. Zo zijn binnen de vereniging werkgroepen actief die zich bezighouden met de monumentale kunstwerken in gebouwen uit de wederopbouwperiode en met jonge architectuur van na 1965.