Eigenaar wordt beloond voor langdurige verwaarlozing van monument. De monumentenstatus is ingetrokken en het College van B&W van de gemeente Teylingen handhaaft niet.
Aan de Hoofdstraat 165 staat een van de oudste villa’s van Sassenheim, Villa West-End. Een riant buitenhuis dat gebouwd werd in 1834 aan de rand van de dorpskern. Ooit diende het van 1870-1887 als pastorie van de RK-Sint Pancratiusparochie. Sinds 1991 staat het leeg en inmiddels is het dusdanig vervallen, dat op verzoek van de eigenaar door het college van burgemeester en wethouders van Teylingen is besloten het pand te schrappen van de gemeentelijke monumentenlijst. Hoe heeft dat zo mogen gebeuren?
De toenmalige gemeente Sassenheim had een ruimhartig monumentenbeleid. In 1996 werd de toen al leegstaande villa aangewezen als gemeentelijk monument, als onderdeel van een uitvoerig aanwijsprogramma. Tevens had de gemeente ook een subsidiestelsel voor restauratie en onderhoud en had de eigenaar gebruik van kunnen maken. Dit heeft de eigenaar helaas nagelaten. In plaats daarvan liet hij de villa aan haar lot over. De monumentenverordening van Sassenheim had geen verplichting tot periodiek onderhoud.
Actualisering monumentenlijst
Op 1 januari 2006 is de gemeente Teylingen ontstaan door samenvoeging van de gemeenten Voorhout, Sassenheim en Warmond. Er moest een nieuwe monumentenbeleid komen voor de nieuwe gemeente omdat Voorhout en Warmond geen gemeentelijke monumenten had. Aan Dorp, Stad en Land (DSL) is opdracht gegeven voor een inventarisatie en een voordracht voor plaatsing van gemeentelijke monumenten.
De geïnventariseerde en geselecteerde objecten kregen waarderingsscores. Ook de bestaande gemeentelijke monumenten van Sassenheim werden gewaardeerd omdat de redengevende beschrijvingen moesten worden aangepast. De waarderingsscores van 14 punten of hoger, werden geselecteerd voor plaatsing op de monumentenlijst. Ruim 100 panden kwamen er voor in aanmerking.
In 2010 kwam na de raadsverkiezingen een ander college en ging er ook een andere wind waaien. Het coalitieprogramma was destijds gericht op versobering van het monumentenbeleid en de uitbreiding van de gemeentelijke lijst, ging even de ijskast in. Pas eind 2012 is daar deels op terug gekomen. Wel werd de onderhoudssubsidie geschrapt. De waarderingsscores voor aanwijzing als gemeentelijk monumenten werden door het college opgeschroefd van 14 naar 17 punten. Panden met 18 of meer punten werden aangewezen als gemeentelijk monument of blijven monument. Voor panden met 17 punten, mag de eigenaar bepalen of wel of geen monument wordt/blijft. De bestaande Sassenheimse monumenten die lager dan 17 punten kregen, werden geschrapt van de lijst. De gemeenteraad heeft de voorstellen van het college overgenomen. Ook de monumentencommissie ging schoorvoetend mee akkoord. Gelijk daarna werd 1 afgevoerd monument gesloopt.
Ook 90% van de eigenaren voelde niet veel voor om hun panden van 17 punten tot monument te verklaren en de Sassenheimse monumenten van 17 punten werden ook van de lijst geschrapt. Na de vaststelling van het beleidskader op 30 mei 2013 zijn er totaal 66 gemeentelijke monumenten in Teylingen aangewezen.
Monumentenstatus Villa West-End
Villa West- End behield de monumentenstatus omdat het een score had van 18 punten. Tegen het voortdurende verval werd door de gemeente niet gehandhaafd ondanks dat er sinds december 2010 duidelijke jurisprudentie is ontstaan over handhaving tegen verwaarlozing van monumenten. De eigenaar dient in februari 2014 een verzoek om de monumentenstatus van het pand af te halen. Dat werd in eerste instantie door de gemeente geweigerd omdat het pand een score had van 18 punten en dus op de lijst gehandhaafd werd. Bij de behandeling van het bezwaar dat de eigenaar heeft ingesteld, oordeelde de onafhankelijke Commissie Bezwaarschriften en Klachten van de gemeente Teylingen dat de gemeente geen voldoende reactie heeft gegeven op de hoge herstelkosten van het pand. Er wordt door de eigenaar gesteld dat er € 843.000,-- nodig is voor herstelwerkzaamheden. De verkoopwaarde zal na volledige renovatie uitkomen op € 850.000,-- en is voor de eigenaar niet rendabel. De commissie is van mening dat het kostenaspect dus betrokken moet worden bij de waardering omdat het is opgenomen in de waarderingscriteria.
Intrekken monumentenstatus
Deze hoge kosten hebben voor het college uiteindelijk de doorslag gegeven. Hierdoor zakte de monumentale puntenwaardering van 18 naar 15 punten. Voor een aanstelling tot gemeentelijk monument ligt de ondergrens op 17 punten en de villa kon dus niet langer op de lijst blijven staan. Adviezen van DSL en hun eigen monumentencommissie heeft het college niet tot andere gedachten gebracht.
Tegen het afvoeringsbesluit heeft Heemschut naar ampel beraad moeten besluiten om niet bij de bestuursrechter in beroep te gaan, gelet op de geldende jurisprudentie waarbij de kans gering wordt geacht dat bij een beroepsprocedure het gelijk aan onze kant zullen krijgen. Wel heeft Heemschut in een brief aan het college aangegeven dat hoge herstelkosten geen grond bieden om een pand van de gemeentelijke monumentenlijst te halen en dat er toe zou leiden dat gebrek aan onderhoud vanzelf kan leiden tot verlies van de monumentenstatus en daarmee dus beloond wordt.
Een groot deel van de Sassenheimse gemeenschap en de Stichting Oud-Sassenheim zijn verontwaardigd over het besluit. Er is zelfs een handtekeningenactie via een facebookpagina opgezet. Door de plaatselijke CDA-fractie zijn over de intrekking van de monumentenstatus 25 raadsvragen over het afvoeringsbesluit gesteld. Deze vragen zijn door het college uitvoerig beantwoord waarbij het bestaande beleid werd uitgelegd en werd aangegeven dat handhaving de eerste jaren niet aan de orde was geweest omdat het slechte onderhoud niet goed zichtbaar was geweest en in afwachting was van het huidige beleid dat van invloed zou kunnen zijn op wel of niet handhaven van de monumentale status van de villa.
College had moeten handhaven
Vanaf de inventarisatie door DSL, was al duidelijk dat Villa West-End monument zou blijven vanwege de hoge scores. De gemeente had toen al moeten gaan handhaven en kan zich niet verschuilen onder de stelling dat een eventueel nieuw beleid consequenties zou inhouden op de status. Bovendien is de gemeente wettelijk verplicht om te gaan handhaven en had het geen keuzes.
Mede door de vaststelling van het huidige rigide monumentenbeleid en het niet voldoen aan de handhavingsplicht zal een belangrijk historisch pand voor Sassenheim waarschijnlijk verloren gaan, wat niet nodig was geweest, als het gemeentebestuur zich daadwerkelijk had ingezet voor behoud van het erfgoed. Tot nu toe heeft het gemeentebestuur geen plannen ontwikkeld tot bescherming van de afgevoerde monumenten en het overige onbeschermde beeldbepalend erfgoed via bestemmingsplannen.
De toekomst van het pand is ongewis. De eigenaar kan via een simpele sloopmelding het pand laten slopen. Heemschut heeft aan de gemeente dringend verzocht om in overleg met de eigenaar welke waardevolle onderdelen van het pand opgenomen kunnen worden in de geplande nieuwbouw. De gemeente heeft de eigenaar van harte uitgenodigd om een gesprek aan te gaan om een plan te ontwikkelen dat recht doet aan de historie en de ligging van de locatie. De eigenaar heeft tot nu toe nog niet gereageerd.
Raadsvragen CDA
Het CDA is in de Raad van Teylingen altijd erg kritisch geweest over het optreden van het gemeentebestuur inzake villa West-End. Uiteindelijk zijn er vragen gesteld en deze zijn in oktober 2015 door het college beantwoord. Uit de beantwoording blijkt dat het college in de toekomst moedwillige verwaarlozing van monumenten niet zal toestaan. Daartoe is in de nieuwe Erfgoedverordening van de gemeente een instandhoudingsplicht opgenomen. Ook in het handhavingsbeleid zal meer aandacht komen om vroegtijdig verwaarlozing van monumenten op te sporen en tegen te gaan. Een positieve ontwikkeling maar helaas te laat voor Villa West-End.
Raadsvragen CDA en antwoorden College Teylingen