Een deel van een van de woonblokken aan de Tugelaweg dreigt te worden gesloopt door Wooncorporatie Ymere. Heemschut Amsterdam verzoekt daarom het dagelijks bestuur van Stadsdeel Oost om drie blokken aan de Tugelaweg met spoed aan te wijzen als monument. Dit doen we in samenwerking met het Cuypersgenootschap.
De aanvraag betreft de drie overgebleven woonblokken die hier tussen 1917 en 1924 werden gerealiseerd door Handwerkers Vriendenkring (HWV) naar het ontwerp van J.H.W. Leliman. De aanvraag volgt op plannen van Ymere om een deel van blok 1 te slopen in plaats van te renoveren. Ook voor blok 2 en blok 5 vraagt Heemschut Amsterdam een monumentenstatus aan. Blok 3 en blok 4 zijn helaas al eerder gesloopt voor nieuwbouw.
Heemschut Amsterdam maakt zich al langere tijd zorgen om de woonblokken. We zijn daarom al langer in gesprek met Ymere en deelden onze zorgen over dit stukje Joods Amsterdam ook in Het Parool.
Bouwfonds HWV
Handwerkers Vriendenkring (HWV) was een vereniging die zich inzette voor maatschappelijke en culturele verheffing van haar voornamelijk joodse leden. Kort nadat het gemeentebestuur had aangekondigd de oude Amsterdamse Jodenhoek te gaan saneren, besloot HWV in 1912 tot de oprichting van een eigen Bouwfonds. In de destijds nog nieuwe uitbreidingswijk de Transvaalbuurt liet het Bouwfonds circa 540 woningen, enkele winkels en winkelwoningen bouwen. Dit werden de vijf bouwblokken langs de Tugelaweg. Een enorme prestatie voor zo’n jonge corporatie.
Tegeltableau met de letters HWV (Foto: Izak Salomons)In de gevels van de woonblokken zijn de tegeltableaus met de letters HWV nog duidelijk te zien. Ook de gedenksteen ter gelegenheid van de start van de bouw in 1917 is nog zichtbaar in de Maritzstraat.
Hoek Retiefstraat-Spitskopstraat, 1951 (Foto: Stadsarchief Amsterdam)Oorlogslittekens
Tijdens de Tweede Wereldoorlog werd de Transvaalbuurt een 'concentratiebuurt' voor Joden. Na de deportaties stonden veel woningen leeg en werden tijdens de hongerwinter geplunderd voor hout, wat leidde tot gedeeltelijke instorting van de panden. Tussen bouwblokken 1 en 2 is die oorlogsschade nog zichtbaar. De woningen werden na de oorlog opgeknapt en weer bewoonbaar, maar werden niet meer tot de oorspronkelijke hoogte opgetrokken. Daardoor is, heel uniek, de oorlogsschade nog altijd zichtbaar.
Renovatie is mogelijk
Heemschut Amsterdam en het Cuypersgenootschap benadrukken in hun aanvraag vooral het belang van blok 1. Het complex vertelt een deel van de geschiedenis van de Amsterdamse Joden. Dat de oorlogsschade nog altijd zichtbaar is maakt dit complex tot een uniek monument van Joods Amsterdam. Het ensemble van de drie resteren blokken aan de Tugelaweg verdient dus de monumentenstatus en blok 1 een zorgvuldige renovatie.
Dat renovatie mogelijk is bewijzen blok 5 en blok 2. Blok 5 is recentelijk gerenoveerd en de renovatie van blok 2 zal binnenkort worden afgerond. Blok 1 wijkt architectonisch en bouwtechnisch niet af van blok 2 en kan dus heel goed op dezelfde manier worden gerenoveerd.