Per jaar verdwijnen in de provincie Noord-Holland ongeveer 25 stolpboerderijen. Sommige daarvan blijken na sloop van 16de of 17de-eeuwse oorsprong te zijn. Dit gebeurt, omdat het beleid van de gemeenten rammelt en bescherming ontbreekt. Heemschut Noord-Holland start daarom dit najaar met regionale organisaties de campagne ‘Red de Stolp’ en luidt de noodklok voor deze iconische boerderijen. Het Westfries Genootschap en de Boerderijenstichting Noord-Holland 'Vrienden van de Stolp' doen mee.
Het gaat niet goed met de stolp. Waar er in Noord-Holland rond 1950 nog ongeveer 10.000 exemplaren te vinden waren, is dat aantal nu afgenomen tot minder dan 5000. Per jaar verdwijnen er ongeveer 25 stolpen uit het landschap door sloop. Dat komt door de veranderende rol van de agrarische bedrijven en het feit dat stolpboerderijen relatief groot zijn. Wie een stolp aankoopt heeft een heleboel ruimte om voor te zorgen. Dat gaat gepaard met kosten. Het gebeurt dat ontwikkelaars daarom aansturen op sloop om op de plek een ‘stolperette’ te bouwen, een mini-variant van de stolp. Doodzonde, want er zijn tal van goede en creatieve manieren om met de ruimte in een stolpboerderij om te gaan. Specifiek voor stolpboerderijen is daar expertise voor. Voorts verdwijnen er nog eens tussen de vijf en toen per jaar door brand!
De weerstand tegen het verdwijnen van stolpen groeit gelukkig. In 2015 publiceerde Mooi Noord-Holland het belangrijke rapport ‘Kansen voor de stolp in Noord-Holland’ en recenter trok Archeologie West-Friesland ook al aan de bel. De archeologen onderzoeken in die regio elke gesloopte stolp en komen tot hun verbazing er achter dat soms achter de relatief nieuwe, stenen gevels oude constructies schuilgaan, die teruggaan tot de 16de en 17de eeuw.
De belangrijkste plaats voor een dergelijk datering is het vierkant. Uit de balken worden na sloop plakken gezaagd voor dendrochronologisch onderzoek. Aan de hand van de jaarringen kan dan precies worden vastgesteld wanneer het hout is gekapt en tegenwoordig ook nog vaak waar het vandaan komt. Uit onderzoek is bekend dat het gekapte hout altijd binnen twee jaar werd verwerkt en zo is een bijna exacte bouwdatum te geven. Een boom die werd gekapt in 1688 in Duitsland zal voor 1690 in een stolp zijn gebruikt.
Het is niet zo dat zo’n dendrochronologisch onderzoek niet kan plaatsvinden als de stolp er nog staat. Dat is zelfs erg heel goed mogelijk, maar het is helaas nog geen gewoonte.
Een andere organisatie die zich sinds 1988 inzet voor behoud van de stolp is de Boerderijenstichting Vrienden van de Stolp. Zij organiseerden onlangs een bijeenkomst over herbestemming van stolpen op Wieringen.
Het is tijd voor actie. Slechts tien procent van de stolpen zijn beschermd als monument! Het lokale beleid per gemeente verschilt sterk. Sommigen hebben een beleid. De meeste niet. En een echt beleid gericht op stolpen is al helemaal een zeldzaamheid. Aan een onderzoek van Mooi Noord-Holland naar het beleid van gemeenten ten aanzien van stolpen werkten dertien gemeenten mee. Alleen de gemeenten Beemster, Drechterland, Heiloo en Medemblik geven aan een specifiek stolpenbeleid te hebben. Desondanks zijn weinig stolpen beschermd en wordt en veel gesloopt. Daar moet verandering in komen.
De actie ‘Red de Stolp’ richt zich op verbetering van dit beleid, op allerlei niveaus. Door het versnipperde beleid van gemeenten is dat namelijk op dit moment nog moeilijk te zeggen. Straks, volgend jaar zomer, moet er een duidelijke lijst van bedreigde stolpen per gemeente beschikbaar zijn. Met die lijst kan vervolgens lokaal de bewustwording weer worden vergroot. Met concrete voorbeelden kan aan de betreffende gemeente worden aangedrongen op beleid. Want dat is het uiteindelijke doel: er moet nagedacht worden over de toekomst van de stolp. Hoe kan voorkomen worden dat er nog jaarlijks tientallen boerderijen tegen de vlakte gaan? Moet dat met regels? Beleid? Ondersteuning? Meer voorlichting? Dat gaat de komende jaren blijken.
De campagne Red de Stolp gaat dit najaar van start.