Heemschut en de Nederlandse Vuurtoren Vereniging (NVV) doen samen een oproep aan Rijkswaterstaat om de Zeeuwse lichtopstanden beter te beschermen. Het stelsel van lichtopstanden is belangrijk voor de Zeeuwse geschiedenis en identiteit. Toch staan de lichtopstanden onder druk.
Hoewel de lichtopstanden geliefde landmarks zijn, constateren Heemschut en de NVV dat diverse lichtopstanden afgelopen jaren – soms geruisloos – zijn verdwenen. Zoals de lichtopstand in Nieuw Neuzenpolder, nabij Terneuzen, die medio 2024 werd vervangen door een moderne paal. Ook de lichtopstand in Margaerethapolder verdween zonder overleg. Om dergelijk erfgoedzeer te voorkomen vragen Heemschut en de NVV Rijkswaterstaat om de lichtopstanden beter te borgen in hun erfgoedbeleid.
Gelukkig zijn er ook lichtpuntjes: Heemschut en de NVV zien dat men lokaal vaak bereid is de lichtopstand over te nemen. De lichtopstanden bij Dishoek en de ‘Sergeant’ bij Zoutelanden kregen in 2023 een monumentale status. De drie bakstenen torentjes uit 1951 zijn inmiddels gerestaureerd en de lichten branden. De Sergeant werd overgedragen aan de gemeente. Ook de lichtopstand op het Keizersbolwerk in Vlissingen werd dit jaar overgenomen door de gemeente.
We zouden van deze goede voorbeelden graag een gewoonte maken. Sanering, afstoting of andere werkzaamheden moeten een aanleiding zijn om met de gemeente te praten over overname. Ook de NVV en Heemschut gaan in deze gevallen graag in gesprek over oplossingen.
Lichten langs de kust
Heemschut en de NVV willen benadrukken dat de diverse lichtopstanden niet alleen individueel waardevol zijn, maar ook in samenhang een verhaal vertellen. Langs de Westerschelde verrees vanaf 1866 een heel stelsel van oeverlichten dat het scheepverkeer naar de haven van Antwerpen moesten begeleiden. De aanleg van dit stelsel vloeide voort uit een Nederlands-Belgisch akkoord uit 1865, waarbij werd afgesproken dat Nederland de lichten zou installeren en beheren, maar de België de kosten zou dragen.
Dit stelsel is vandaag de dag nog gedeeltelijk intact en vertegenwoordigt als tastbaar cultuurhistorisch ensemble een belangrijk verhaal over de Zeeuws-Vlaamse geschiedenis en de ontwikkeling van de haven van Antwerpen.
Oplossingen voor lichtopstanden.
De grootste boosdoener in het verdwijnen van de lichtopstanden is dat zij hun oorspronkelijke functie verliezen. Toch zijn er nog tal van mogelijkheden voor de lichtopstanden die misschien niet meer voldoen aan de eisen van de huidige tijd. Heemschut en de NVV hebben de oplossingsrichtingen samengevat in een behoudsladder (zie brief).
Lichtopstand op het Keizersbolwerk in Vlissingen