De spoorbruggen en de spoordijk die de Baardwijkse Overlaat overbruggen staan op de shortlist voor 14 meest bedreigde erfgoedlocaties. Deze lijst is onderdeel van het 7 Most Endangered Programme van Europa Nostra. De spoorbruggen en spoordijk zijn voorgedragen door de Federatie Behoudt de Langstraatspoorbruggen (FBL) met ondersteuning van Heemschut.
De drie rijksmonumentale spoorbruggen en spoordijk in het Baardwijkse Overlaatgebied zijn onderdeel van Langstraatspoorlijn, die vanaf eind negentiende eeuw Lage Zwaluwe met ’s-Hertogenbosch verbond. In 2013 ontving de restauratie van de Langstraatspoorbruggen nog de prestigieuze Europa Nostra Award vanwege de succesvolle integratie van industrieel erfgoed in een populaire fietsroute. In tien jaar tijd is deze erespeld echter veranderd in een predicaat ‘bedreigd’.
Betonnen bruggen en dijkafgraving
De spoorbruggen en de dijk worden nu bedreigd door plannen waarbij de fietsroute gemoderniseerd en verbreed wordt. In de plannen worden parallel aan de ijzeren spoorbruggen nieuwe betonnen bruggen gebouwd. Deze betonnen bruggen zullen steunen op de historische stenen pijlers die nu nog in de dijk verborgen zitten. De dijk wordt ten behoeve van dit plan voor een groot deel afgegraven. Ook de natuur wordt niet ontzien: 532 bomen en 785 meter struiken zullen worden weggehaald.
De plezierige historische fietsroute zal dus van haar karakter worden ontdaan. Het adviespanel voor het 7 Most Endangered Programme verklaart: “Hoewel we voor de regio en de daarin gelegen steden de behoefte erkennen aan een moderne fietsinfrastructuur voor hun burgers, dringen we erop aan, het ontwerp zodanig aan te passen, dat op respectvolle wijze rekening wordt gehouden met de waarde van het erfgoed en het aanzicht van de originele brugopbouw en dat de spoordijk wordt behouden met de daarop weelderig groeiende natuur die een belangrijke natuurlijke bescherming biedt.”
Ondanks de overweldigende steun van de leden van de Provinciale Staten om een beter passende oplossing te vinden voor het behoud van het historische en industriële erfgoed van de spoorbruggen, de pijlers en de met weelderige natuur omzoomde dijk die worden bedreigd door het plan voor de betonnen bruggen, wordt er weinig vooruitgang geboekt, omdat men in afwachting is van een besluit van de Raad van State.
Over de langstraatspoorlijn
Het gaat hier om de bruggen van Langstraatspoorlijn die vanaf eind negentiende eeuw Lage Zwaluwe met ’s-Hertogenbosch verbond. In de volksmond werd deze spoorlijn ook wel ’t Bossche Lijntje of de Halve Zolenlijn genoemd. Het geheel vormt een belangrijke herinnering aan de intensieve leder- en schoenindustrie van de negentiende en twintigste eeuw in de provincie Noord-Brabant. Tot 1972 werden over het spoor goederen vervoerd van en naar de schoenfabrieken. In de jaren ’90 werden de spoorbruggen en de dijk omgevormd tot een wandel- en fietsroute.
In april 2025 zal de definitieve lijst van de 7 meest bedreigde erfgoedplekken bekend worden gemaakt.
Foto: Anton van Tuijl