‘Gemeenten handelen in strijd met systeem van aanwijzing van monumenten in Nederland’
Heemschut en het Cuypersgenootschap constateren dat er een tendens is in een aantal gemeenten om de eigenaar meer zeggenschap te geven in de aanwijzingsprocedure van gemeentelijke monumenten. Daartoe wordt in de nieuwe erfgoedverordening geregeld dat een instemming van de eigenaar nodig is om tot aanwijzing over te gaan. Dat betekent dat eigenaren een zorgvuldig tot stand gekomen en afgewogen aanwijzingsbesluit door het college van B&W aan het eind van de rit heel eenvoudig kunnen torpederen. Heemschut en het Cuypersgenootschap vinden een instemmingsvereiste als criterium onwenselijk en vinden dat het juridisch gezien ook helemaal niet kan. We raden het gemeenten dan ook sterk af om dit in hun erfgoedverordening op te nemen.
Nieuwe erfgoedbeleid
De gemeenten Waddinxveen, Leusden, Westerveld en Sluis zijn allen bezig om hun erfgoedbeleid te ontwikkelen. Daarmee pakken de gemeenten hun verantwoordelijkheid op om ook op lokaal niveau het erfgoed te gaan beschermen. Dat vinden wij zeer positief. Een en ander leidt ertoe dat in de vier gemeenten na een lang proces van inventarisatie, selectie en waardering veel nieuwe gemeentelijke monumenten worden aangewezen en subsidies worden verstrekt aan eigenaren van objecten die op de monumentenlijst komen. Ook hebben de colleges van B&W het voornemen geuit om een pand alleen aan te wijzen als gemeentelijk monument als de eigenaar daarmee instemt. Daartoe worden de erfgoedverordeningen gewijzigd. Redenen van gemeenten zijn dat de aanwijzing mogelijke beperkingen voor de eigenaren met zich mee brengt. Bovendien vinden zij dat dit verpaupering in de hand werkt. Gebouwen die aan sloop toe zijn, blijven immers vanwege die monumentenstatus staan.
Heemschut en Cuypersgenootschap verzetten zich tegen deze ontwikkeling en de beweegredenen van de gemeenten. Een instemmingsvereiste is in strijd met het systeem en de achterliggende gedachte van de monumentenbescherming in Nederland.
In strijd met de monumentenzorg
Onlangs probeerde het college van B&W van de gemeente Alphen aan de Rijn met een regel ook het eindoordeel over het wel of niet aanwijzen van een gemeentelijk monument aan de eigenaar over te laten. Zo werden zeven panden niet aangewezen omdat de eigenaren dat niet wilden. De rechtbank Den Haag heeft dit besluit van het college vernietigd, omdat hiermee niet voldaan werd aan het gestelde in de Algemene Wet Bestuursrecht, waarbij alle belangen zorgvuldig dienen te worden afgewogen. Het eigenbelang van de eigenaar mag niet per definitie boven het belang van andere belanghebbenden gaan. Het college dient de belangen van erkende organisaties, te weten de monumentencommissie of de historische vereniging, die tot doel hebben het algemeen belang te behartigen, in een besluit , in alle evenredigheid mee te nemen en af te wegen. Het gaat ook in tegen het gebruik om het algemeen belang, het behoud van cultureel erfgoed, volgens vaste jurisprudentie zwaarder te laten wegen bij de besluitvorming.
Het kan ook anders!
Dat het ook anders kan, bewijst de discussie die is gevoerd in de Tweede Kamer. De VVD wilde een instemmingsvereiste laten opnemen in de nieuwe Erfgoedwet. De anderen partijen in de kamer hebben dit niet overgenomen.
Ook de gemeente Geldrop-Mierlo is teruggekomen van haar besluit om de eigenaren het eindoordeel te laten. De SP heeft met een motie gezorgd dat er een overlegvereiste komt in plaats van een instemmingsvereiste.
Heemschut en het Cuypersgenootschap leggen zich niet neer bij de besluiten om het criterium van instemmingsvereiste op te nemen. Wij doen ons best de gemeenten ervan te overtuigen het instemmingsvereiste niet op te nemen. Mocht het er toch in komen, dan zullen we de verordeningen gaan testen door het indienen van aanwijzingsverzoeken. Als dan een college besluit op basis van het nee van een eigenaar een pand niet als monument aan te wijzen, dan kan Heemschut daar bezwaar tegen maken en deze regel juridisch aan de kaak stellen.