Het kwam voorjaar 2020 voor velen zomaar uit de lucht vallen. Het college van burgemeester en wethouders van Zeewolde stelde de gemeenteraad voor het te bouwen 'hyper scale datacenter' via een versnelde procedure binnen te halen.
De raadscommissie Bestuur, Ruimte en Samenleving krijgt het voorstel in juni 2020 voorgelegd. Er wordt door de fractieleden niet gesproken over het eigenlijke agendapunt, de 'Coördinatieregeling Trekkersveld IV'. De vergadering uit daarentegen haar enthousiasme over de komst van het datacentrum naar Zeewolde, met al zijn voordelen.
Hoe eerder hoe beter. D66 vraagt of het datacentrum meteen na afloop van de procedures kan worden gebouwd.
De wethouder, de CDA-er Egge Jan de Jonge, krijgt nog een vraag over een artikel in NRC, waarin melding gemaakt wordt van problemen in de Wieringermeer. Hij wil de vraag niet beantwoorden. Wel zegt hij dat 'Zeewolde die fouten natuurlijk niet gaat maken, dat doen we hier beter'.
De bespreking van de versnelde procedure in de gemeenteraad, diezelfde maand, duurt twee minuten. Eén fractie, Leefbaar Zeewolde, vraagt om doorzichtige besluitvorming.
Zeewolde is daarmee zwanger gemaakt door Zeus. Of zoals de net genoemde wethouder het verwoordt met zijn, later ingetrokken, uitspraak, 'opeens speelden we vanuit het niets in de Champions League'.
Met het datacentrum bemoeiden zich toen nog niet veel mensen. Het aantal inspraakreacties op het 'Voorontwerp Trekkersveld IV' is op twee handen te tellen. Daaronder Heemschut, in juli 2020 wordt een inspraakreactie ingediend. Er is nooit een antwoord gekomen van de gemeente.
Een groot bezwaar is de aantasting van het landschap inclusief het cultuurmonument de Knardijk door de hyper-dozen van het datacentrum. Er zijn twijfels over allerlei beweringen in het voorontwerp. Gevraagd wordt waarom het rijksbeleid ten aanzien van locaties voor grote datacentra niet wordt gevolgd.
In deze eerste fase werkt Heemschut mee aan een uitzending van 'De Hofbar' over de komst van het datacentrum. Wie Rutger Castricum, de presentator van het programma, niet te woord wilde staan was wethouder De Jonge. Hij liet het over aan een medewerkster, die niets kon zeggen.
Het beleid voor datacentra komt op regionaal niveau uit het rapport 'MRA-Brede Strategie Datacenters', januari 2020. Daarin worden datacentra bejubeld, als je het mag geloven slaan we honderd jaar menselijke evolutie over. In Flevoland voorziet het rapport in een tapijt van datacentra voor Almere en Zeewolde en in tweede instantie ook voor Lelystad.
'MRA' is de Metropool Regio Amsterdam, een bestuurlijk samenwerkingsverband in Noord-Holland en Flevoland.
De ruimtelijke opvattingen van de regio stroken niet met een ouder beleidsstuk, de 'Ruimtelijke strategie Datacenters' van het rijk uit 2019. Dit document wordt in de inspraakreactie van Heemschut aangehaald. Het document ontbreekt daarentegen in het 'Feitenrelaas Datacenters', een 'verantwoording' van Gedeputeerde Staten van Flevoland van 21 maart 2022.
In de jaren 2021 en 2022 wordt het datacentrum landelijke actualiteit.
Eén van de terugkerende vragen is of deze 'vestiging' voor Zeewolde niet te mega is, fysiek en bestuurlijk, of de schade aan het milieu niet te omvangrijk is, of er wel lokaal voordeel is, of de beloftes wel zijn waar te maken, of het datacentrum ook niet zelf energie moet opwekken. Of er geen betere plek is in Nederland, bijvoorbeeld voor warmte- en energie-uitwisseling. En, waar is het rijksbeleid, voor dit soort mega-vestigingen?
De toenmalige minister, Erik Wiebes, kwam uiteindelijk met de verklaring 'dat is een zaak van de regio'. De Ruimtelijke strategie Datacenters van het rijk is dus duimendraaien geweest.
Ook blijkt dat de Nederlandse regering in Amerika actief heeft geworven voor de komst van dit soort vestigingen. Als Facebook (dan nog anoniem) kenbaar maakt belangstelling te hebben, is het voor het bedrijf niet moeilijk voorrang af te dwingen/te krijgen in de elektriciteitsvoorziening. [NRC, 12 maart 2021]
De gemeente Zeewolde geeft de steenrijke multinational een forse korting op de grondprijs. Voor landbouwgrond is de prijs hoog, maar niet voor datacentra en al helemaal niet voor de waarde die de eigenaar in de balans zal opnemen of waar het het terrein voor kan verkopen of belenen. [Bronnen onder meer Stentor van 25 april 2021]
Citaat: "Wat Meta wilde, kreeg Meta. Het moederbedrijf van Facebook wilde een eigen toegang via de provinciale weg. Volgens bestaande regelgeving mag dat niet, maar voor Meta werd een uitzondering gemaakt." [Omroep Flevoland, 'Datacenter groots onthaald...', 2 juli 2022]
En dan zijn er nog de berichten over het niet toepassen van aanbestedingsregels bij de verkoop van grond.
Het heeft er alles van weg dat er een vijfde colonne aan het werk is gezet. Onder de deelnemers de provincie Flevoland 'die het project als nationaal belang wilde bestempelen,...' [Omroep Flevoland, 'Datacenter groots onthaald...', 2 juli 2022]
Tot verrassing van Provinciale Staten van Flevoland. Nooit zijn de staten op een wijze geïnformeerd die past bij de enorme impact die het project zal hebben. De handelwijze van Gedeputeerde Staten wordt in een motie unaniem afgekeurd. De verantwoordelijke gedeputeerde, CDA'er Jan-Nico Appelman, al even triomfalistisch als zijn partijgenoot in Zeewolde, ontsnapt maar net aan een motie van afkeuring gericht aan hem. [Beide moties Provinciale staten 26 januari 2022] In de commissievergadering van 13 april 2022 spreekt een meerderheid van Provinciale Staten zich uit tegen de komst van het datacentrum. Het ongenoegen van Provinciale Staten heeft ook geleid tot het, onvolledige, 'Feitenrelaas Datacenters'.
De gemeente Zeewolde is, met steun van de provincie, onverdroten verder gegaan en heeft na vertragingen het 'ontwerpbestemmingsplan Trekkersveld IV' begin 2021 ter inzage gelegd. Dit heeft 166 zienswijzen opgeleverd. Ook van Heemschut. [1] Een brief over de ter inzage legging van het vastgestelde bestemmingsplan Trekkersveld IV en de mogelijkheden van beroep, is door de gemeente Zeewolde niet naar Heemschut maar naar Batavialand in Lelystad gestuurd.
Inmiddels is landelijk breed verzet ontstaan. Zo worden in de Eerste en Tweede Kamer pogingen gedaan om het datacentrum tegen te houden.
Hugo de Jonge, in januari 2022 benoemd tot minister voor Volkshuisvesting en Ruimtelijke Ordening, is tegen het datacentrum in Zeewolde maar wil niet tornen aan de besluiten van de gemeente hierover.
In Zeewolde zelf verzetten mensen zich steeds meer tegen het datacentrum. Als het bestemmingsplan ter stemming wordt gebracht blijken de opvattingen in de raad gewijzigd. Met nog een nipte meerderheid wordt het voorstel aangenomen.
De inwoners kunnen zich bij de gemeenteraadsverkiezingen in april 2022 eindelijk uitspreken. Ze rekenen massaal af met de partijen die zich tijdens de verkiezingscampagne uitspraken voor het datacentrum. De tegenstanders, ChristenUnie en Leefbaar Zeewolde, werden beloond. Leefbaar Zeewolde behaalt de meerderheid in de raad.
Meta, het moederbedrijf van Facebook, laat daarna weten haar plannen te 'pauzeren'. Even later maakt het rijk bekend niet aan verkoop van de resterende grond te willen meewerken, omdat het plan niet voldoet aan de gestelde eisen. Bij de Raad van State is een aantal beroepszaken aanhangig gemaakt.
Eind juni 2020 wordt bekend dat Meta afziet van het datacentrum. 'Er is geen goede match met de omgeving' laat het bedrijf weten, dat daar blijkbaar gevoelig voor is.
Flevoland is een illusie armer. Wat zich hier bestuurlijk heeft afgespeeld is bepaald niet fraai. Meer beangstigend is het triomfalisme: de blindheid voor de vele negatieve aspecten van het datacentrum.
Voor Heemschut Flevoland is er voldoening. Geen datacentrum en het duwen, in de allereerste fase, heeft de bal alleen maar harder laten rollen.
[1] De reactie van de gemeente is terug te vinden onder nummer 38 in de geanonimiseerde Nota van Zienswijzen. https://www.zeewolde.nl/trekkersveld-4/ontwerpplannen-trekkersveld-4
Foto: Ben te Raa/Heemschut