Nieuwsbericht

In het weekend van 14 en 15 september is het weer zover: de BankGiro Loterij Open Monumentendag vindt plaats! Met een wel heel vrolijk thema: Plekken van plezier. Het draait dit jaar allemaal om monumenten met een amusementswaarde: waar gaan mensen heen voor plezier en ontspanning? Graag deel ik mijn persoonlijke tips met u: in elke provincie een openstelling die echt de moeite waard is om een bezoekje te brengen!

door Susan Nortier

AMSTERDAM

Torpedo Theater

In de Sint Pieterspoortsteeg zit het kleinste en leukste theatertje van Amsterdam: het voormalige Parooltheater, sinds 2011 Torpedo Theater gedoopt. De breedte van het podium is precies gelijk aan de breedte van het barretje achterin: 1.94 meter. Veel meer dan dertig mensen passen er niet in. Wim Kerkhove, de laatste poppenspeler van de Dam, bouwde het theater als winterresidentie voor zijn poppenkast. In 2001 redde Het Parool het theater van een faillissement. Het werd een podium voor informatie en cultuur, maar vooral ook de huiskamer van de krant. Kom tijdens OMD naar dit theatertje en geniet van muziek, literatuur, film, variété, cabaret, comedy, fotografie, kunst en kinderprogramma’s!

Foto: Nico van der Linden

Koninklijke Industrieele Groote Club in Amsterdam
Deze normaal gesproken alleen voor leden toegankelijke club voor zakenlieden opent haar deuren tijdens OMD. De Club kan haar roots herleiden tot de patriottische leesgezelschappen halverwege de 18de eeuw. Via allerlei ontwikkelingen en fusies komt in 1975 de naam Industrieele Groote Club tot stand, een fusie tussen de Industrieele Club en De Groote Club 'Doctrina et Amicitia'. In 2013 heeft de Club het predicaat Koninklijk gekregen. In 2017 is een meerjarige restauratie afgerond, die het sociëteitsgebouw weer de grandeur van 1916 verleent.

Bioscoop De Uitkijk
Filmtheater de Uitkijk is het oudste filmtheater van Nederland, opgezet door de Filmliga in 1929. Het knusse filmtheater bevindt zich in een historisch pand en heeft een stijlvolle foyer. Dat is te danken aan de voormalige directeur Mannus Franken. Hij was geïnspireerd door de Franse avant-garde bioscopen in Parijs en wilde graag een soortelijke sfeer creëren. Onderdeel daarvan was ook dat de films door artiesten en filmconnaisseurs moesten worden geselecteerd. Franken wilde ‘een filmtheater creëren in plaats van een bioscoop, dat kunst laat zien, geen entertainment’. Tegenwoordig geldt De Uitkijk nog steeds als een theater voor liefhebbers van kwaliteitsfilms.

NOORD HOLLAND

Volendams Museum
Meestal valt OMD samen met de kermis, zodat Volendam nooit meedoet. Dit jaar heeft u geluk. De OMD valt laat, dus Volendamse monumenten stellen hun deuren open. Toch is de kermis niet helemaal afwezig dit jaar. In het Museum zal het hele weekend een foto expositie te zien zijn van de Volendamse kermis door de jaren heen. Het museum is op zichzelf al een bezoek waard. Het beschikt over een uitgebreide collectie schilderijen, tekeningen, sculpturen, aardewerk en kunstfotografie uit de periode 1800 tot heden. Het museum werd in 1977 geopend en wilde bezoekers laten kennismaken met de rijke folklore en historie van Volendam. Geen plaats in Nederland is zo veel bezongen, gefotografeerd en bezocht.

ZUID HOLLAND

Café Central in Gouda

Central werd sinds 1916 beheerd door drie generaties van dezelfde familie. Het café heeft een feestzaal met het enige bewaard gebleven jaren 20 ensemble van Nederland. In 1921 liet de toenmalige eigenaar Louis de Groot de feestzaal bouwen achter het oorspronkelijke café. De zaal werd daarna geheel in art deco stijl ingericht door Pieter den Besten (1894-1972) die onder meer voor Abraham Tuschinski werkte. Den Besten maakte prachtige wand- en plafondschilderingen van gestileerde vrouwenfiguren en organische vormen die een belangrijke verbinding vormen naar de moderne schilderkunst van Mondriaan en ‘De Stijl’. 

Foto: OMD Comité Gouda

UTRECHT

Louis Hartlooper Complex in Utrecht

Het Louis Hartlooper Complex (LHC) is een filmtheater en cultureel centrum, vernoemd naar een bekend en kleurrijk persoon uit de Utrechtse filmgeschiedenis. Deze voormalige politiepost werd in 1928 gebouwd naar een ontwerp van de Utrechtse architect J.I. Planjer. Het is een voorbeeld van de Amsterdamse School met ook in het interieur oorspronkelijke details, zoals de glas-in-loodramen in hal en toren, de deuren en het trappenhuis. Bijzonder is het totaalontwerp van het gebouw met de aangrenzende Tolsteegbrug, de kademuur en de tramhalte aan de andere zijde van het water.

Om 13.00 en 14.00 uur is er een lezing in Das Kabinett over de Amsterdamse School, het LHC, Planjer en de nieuwe plannen door Mascha van Damme. Ook wordt de documentaire 'Bajes tot Bios' getoond over de bouw van het LHC.

ZEELAND

Brouws Museum, Brouwershaven

Het museum is gevestigd in twee mooie historische panden aan de voormalige handels- en vissershaven. Het hoofdgebouw op nummer 15 is uit omstreeks 1630 en deed sinds 1831 dienst als pastorie. Het pand op nummer 14 was een woonhuis uit omstreeks 1600, geheten De Drie Haringen. Het museum toont het maritieme verleden van Brouwershaven, de geboorteplaats van de beroemde staatsman en dichter Jacob Cats (1577-1660). Het Brouws Museum heeft een bibliotheek en een filmzaal waarin een video wordt getoond over het leven en het werk van Cats.

Foto: Henk Zielman

NOORD-BRABANT

De Nieuwe Koninklijke Harmonie in Tilburg

In 1820 werd in Tilburg het muziekgezelschap De Harmonie opgericht. Zij speelden in cafés en bij speciale gelegenheden. De Harmonie werd ontbonden, en later werd de Nieuwe Harmonie opgericht die ook een sociëteit exploiteerde. In 1878 betrok De Nieuwe Harmonie dit fraaie sociëteitsgebouw met een concertzaal en een feesttuin. Jarenlang organiseerde de Nieuwe Koninklijke Harmonie (NKH) jaarlijks populaire Midzomerfeesten waar bekende artiesten optraden. De NKH is nog altijd een bloeiende vereniging met een harmonieorkest. Het oorspronkelijke gebouw werd enkele jaren geleden gerestaureerd. Tijdens OMD is er live muziek van het Opstaporkest tussen 12.00 en 14.00 uur, Sax-O-13 treedt op tussen 14.00 en 17.00 uur.

Foto: Jan van Oevelen, Tilburg

LIMBURG

Theater de Huiskamer in Weert

Dit pand is ontworpen door ir. Mathieu Bauwens, stadsarchitect van Weert. Na de bouw was het pand bewaarschool, patronaatszaal en kleuterschool, en daarna bood het onderdak aan het Centrum voor opvang en verslavingszorg. Sinds 2016 is het gebouw Theater en Theatercafé. Daarbij heeft de toneelzaal weer een nieuw leven gekregen. De exploitanten van het theater hebben bij de verbouwing de oorspronkelijke stijl en kernmerken van het gebouw hersteld en behouden. Kenmerkend zijn de glas-in-loodvensters, de oorspronkelijke ramen en deuren, het siersmeedwerk, het decoratieve metselwerk op de voorgevel en de keramische pirons op het dak. Tijdens OMD treedt om 16.00 uur het Capella sine Vinculis op.

Foto: OMD Comité Weert

GELDERLAND

Bio Vakantieoord in Arnhem

Het meest sympathieke vakantiepark van Nederland is Stichting Bio. Het in is in 1927 in Arnhem in het leven geroepen door de Nederlandse bioscoopbranche (vandaar ‘bio’) voor kinderen die met beperkingen door het leven moeten gaan. Vanwege een grote behoefte aan behandeling van jonge poliopatiënten in de jaren vijftig, ontwikkelde Bio in de bossen in Arnhem een kinderrevalidatiecentrum. Het park is ontworpen door De Stijl architect J.J.P. Oud (1890-1963). De gebouwen zijn versierd met vrolijke beeldende kunst, zoals bij de ingang een bijzonder geglazuurd tegeltableau van de kunstenaar Karel Appel. Vanaf eind jaren negentig biedt Bio vakanties en ontspanning aan een nieuwe doelgroep: gezinnen met een meervoudig gehandicapt kind.

Foto: OMD comité Arnhem

DRENTHE

Hotel Wesseling in Dwingeloo

Sinds 1662 staat hier een brouwerij met logement dat gerund wordt door een familie waarvan meer dan tien generaties elkaar hebben opgevolgd. Daarmee is dit hotel het oudste familiehotel van Drenthe. Onderzoek wees uit dat het Jacob Koning was die in 1662 een brouwerij en herberg op deze plek vestigde, waaruit het hotel-restaurant is ontstaan. Het hotel is nog altijd de uitvalsbasis voor de eeuwenoude traditie van het Sint Antoniusgilde, dat ieder jaar op 17 januari bijeenkomt. De geschiedenis van brouwerij en Sint Antoniusgilde komt tijdens OMD tot leven. Het hotel schenkt haar eigen bier ‘1662’ en verzorgt live muziek in het Grand Café Aan de Brink.

Foto: OMD Comité Westerveld

GRONINGEN

Zwembad de Papiermolen

Dit prachtige monumentale zwembad werd geopend in 1955. Het werd ontworpen door architect Jacobus Koolhaas die zich liet inspireren door het Olympische zwembad van Helsinki. Het bad bestaat uit vijf aan elkaar geschakelde bassins. Het hoofdbassin is een 50 meter bad met betonnen startblokken voor de zes wedstrijdbanen. Vooral de entree is speciaal, een ovaalvormige betonnen constructie die de zwemgast vanuit het hoofdgebouw langzaam dalend naar het pierenbadje voert. In april ging het bad na een grootschalige restauratie van anderhalf jaar weer open. Tijdens de renovatie is een prachtige muurschildering op de tribune in ere hersteld. Tijdens OMD kan de muurschildering worden bewonderd.

Foto: Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed, Kris Roderburg, 2018.

FRIESLAND

Park Vijversburg in Tytsjerk

Rond 1700 werd een formele tuin aangelegd in Park Vijversburg. Daarna hebben verschillende landschapsarchitecten waaronder Vlaskamp en Roodbaard zich met het park bemoeid. Bijzonder zijn de vele bewaard gebleven follies. Het historische deel van het park is voor het grootste deel aangelegd in de 19de eeuw. In het parkdeel ‘Ooievaarsnest’ heeft de Duitse kunstenaar Tobias Rehberger een kunstzinnig landschap aangelegd. Van oudsher vormt de neoclassicistische Villa Vijversburg het hart van het park. De restauratie van de villa was mede gericht op het openstellen van de Villa voor publiek. De voorste twee kamers, de regentenkamer en de salon, hebben historische waarde.

Foto: OMD Comité Tytsjerkeradiel

FLEVOLAND

Voormalig politiebureau in Almere Haven

Als jonge provincie barst Flevoland nog niet van de monumenten. Maar de steeds ouder wordende New Town van Almere staat vol met architectonische pareltjes in experimenteel vormgegeven stedenbouwkundige ontwerpen. Almere wordt niet voor niks de hoofdstad van Post ‘65 architectuur genoemd. Het oude politiebureau is het eerste als gemeentelijk monument aangewezen object van Almere! Het is het eerste gerealiseerde ontwerp van het nu wereldberoemde architectenbureau OMA, opgericht door Rem Koolhaas. Het gebouw uit 1985 heeft een opvallende blauwe gevel en is een zeer herkenbaar onderdeel van de oudste kern van Almere.

Foto: OMD Comité Almere

OVERIJSSEL

Museum Geert Groote Huis, Deventer

Geert Groote (1340-1384), geboren en gestorven te Deventer, is een van de erflaters van onze beschaving. Hij is de geestelijk vader van de Moderne Devotie, verdediger van het vrije woord en voorvechter van onderwijs en vorming. Zeshonderd jaar geleden bestonden in Deventer meerdere huizen met gemeenschappen van broeders en zusters van het gemene leven - men bedoelde daarmee leven in gemeenschap van goederen - die volgens de regels van Geert Groote samenwoonden. Om Geert Groote te eren en om te laten zien dat zijn - vaak tegendraadse - gedachten juist in onze tijd van grote betekenis zijn, is er in Deventer op het Lamme van Dieseplein opnieuw een huis gebouwd waarin mensen hem kunnen ‘ontmoeten’ en zijn tijd en ideeën kunnen beleven. Het glazen gebouw staat op de crypte, kelder, van de kapel van het Rijke Fraterhuis, een van de Deventer huizen van de Moderne Devotie. Het Geert Groote Huis opende 3 oktober 2013. Tijdens de OMD is er een kleinschalige expositie van kinderspeelgoed uit de tijd van Geert Groote in het kader van het thema 'plekken van plezier', vertellen junior gidsen in korte rondleidingen over de geschiedenis van het Lamme van Dieseplein en kan je spellen spelen uit de tijd van Geert Groote. Op zaterdag treden twaalf koren op in evenzoveel open monumenten. ’s Avonds vormen vijftien bijzondere locaties in de stad het podium voor dans, verhalen, muziek en theater.