Nieuwsbericht

De gemeente verleende vorig jaar een vergunning voor het verhogen van het Brinkmann-complex met vijf penthouses. Deze zouden goed zichtbaar zijn vanuit de verschillende toegangsstraten naar de Grote Markt. Heemschut diende in 2022 al een zienswijze met bezwaar in tegen het plan. Deze is door het college van B&W naast zich neer gelegd.

De belangrijkste van de acht beroepsgronden die Heemschut bij de rechtbank heeft ingediend zijn:

• De zichtbare en modern vormgegeven penthouses verstoren de rijksmonumenten aan de Grote Markt, het hoog historische en monumentale stadsbeeld ter plekke, en ook het wettelijke en rijksbeschermde stadsgezicht in deze kwetsbare omgeving, die de Grote Markt bij uitstek is.
• Het nut en de noodzaak van een nieuw en eigentijds met de historie contrasterend en detonerend daklandschap dat de ontwikkelaar en de gemeente wensen toe te voegen, ontgaat Heemschut.
• De hoogte van de optopping past niet binnen het bestemmingsplan, ook niet binnen de afwijkingsmogelijkheden ervan. De hoogte‑overschrijding is dus fors en de gemeente moet daarom als laatste ‘redmiddel’ een beroep doen op een ontheffingsmogelijkheid buiten het bestemmingsplan. Wettelijke voorwaarde is dan dat sprake moet zijn van ‘een goede ruimtelijke ordening’. Dat is hier niet het geval gezien de detonerende penthouses.

Daklandschap

Vanuit de belangrijke zichtlijnposities Grote Houtstraat, Lepelstraat en Riviervischmarkt zullen de inwoners, bezoekers en toeristen straks de modern vormgegeven penthouses zien: een modern daklandschap tussen en boven de monumentale trap-, klok- en lijstgevels van de historische noordelijke gevelwand van de Grote Markt.

De gemeente stelt dat een dergelijk nieuw en contrasterend daklandschap in de historische binnenstad een gewenste ontwikkeling is. Dit is echter geen formeel beleid, maar eerder een gelegenheidsargument. Sterker: In de relevante beleidsstukken zijn zelfs beschrijvingen te zien van het tegendeel. De nieuwe Omgevingsvisie Haarlem noemt bovendien ‘Bescherming bestaande wijken’ en ‘Cultuurhistorische waarden behouden’ als speerpunten.

 

Nog hoger

De gemeente heeft bij de besluitvorming rekening gehouden met de zichtbaarheid van de contrasterende penthouses en heeft de zichtlijnenstudie van de ontwikkelaar geaccordeerd. Die zichtlijnenstudie gaat echter niet uit van de meest ongunstige zichtposities. Heemschut heeft daarom een meer realistische zichtlijnenstudie door een externe deskundige laten uitvoeren. Daaruit blijkt dat de penthouses vanuit de verschillende ongunstige posities significant meer zichtbaar zijn dan waar de gemeente rekening mee hield. De vraag is dan ook of de vergunning voor de penthouses met deze kennis nog steeds zou zijn verleend door de gemeente.

En de huidige vergunde verhoging is blijkbaar nog niet hoog en zichtbaar genoeg. De ontwikkelaar heeft recent een aanvullende omgevingsvergunning aangevraagd waarbij de optopping nóg hoger wordt. Het gaat om nog een halve meter bij de hoogste positie, nog boven op datgene waar Heemschut al bezwaar tegen maakte. Zou de gemeente zelfs die goedkeuren?

 

Afbreuk aan beschermd stadsgezicht

Verder verweert de gemeente dat de moderne zichtbare penthouses “geen afbreuk doen aan het (rijks)beschermde stadsgezicht”. Heemschut heeft daarom prof. dr. Vincent van Rossem (architectuurhistoricus en emeritus hoogleraar aan de Universiteit van Amsterdam) gevraagd om een second opinion. De bekende architectuurhistoricus is helder in zijn rapportage:

“Een beschermd gezicht wordt nu juist aangewezen om die ontwikkeling (nieuwe ontwikkelinkgen, red.) in een historische omgeving met grote monumentale waarden voor zover mogelijk een halt toe te roepen”. (…) “Het is de primaire taak van het openbaar bestuur om een beschermd gezicht te beschermen, niet om er iets aan toe te voegen.”

 

Vogelvrij

Heemschut is vooral bang voor de precedentwerking van dit onzalige plan. Als dit op Haarlems meest (cultuur)historische en monumentale plek al mag, dan is de rest van het beschermde stadsgezicht zo goed als vogelvrij.

Het erfgoed delft het onderspit wanneer de gemeente gelijk krijgt. Hier is dat des te schrijnender gezien de aard van het bouwplan: dure, financieel aantrekkelijke, penthouses.

 

Omschrijving coverfoto: Zichtlijn vanaf het dak van de Verweijhal (bron: zichtlijnenstudie P. Janssen)