Heemschut wil met een monumentenstatus van de Vestgebouwen rondom de strafgevangenis De Koepel in Haarlem het ensemble veiligstellen. Het gevangeniscomplex bestaat uit de strafgevangenis De Koepel en het huis van bewaring De Vest, beide uit 1899-1901 naar ontwerp van W.C. Metselaar, ‘tweede ingenieur-architect voor de gevangenissen en geregtsgebouwen’ en zoon van J.F. Metzelaar', bouwer van de zusterkoepels in Arnhem en Breda
Het complex krijgt een nieuwe bestemming, waarbij alle oorspronkelijke gebouwen uit 1901 worden gerestaureerd. In De Koepel, icoon aan de Haarlemse skyline, komen een University College, filmhuis en horeca. In het bijbehorende administratiegebouw en de twee directiewoningen wordt een hotel gevestigd en op het terrein 350 studenten- of jongerenwoningen: honderd in De Vest - twee cellen wordt één appartement - en 250 in nieuwbouw.
Heemschut heeft in 2019 bij het bestemmings‑ en stedenbouwkundig plan een zienswijze ingediend. Die is niet gehonoreerd, dat is helaas meer regel dan uitzondering in Haarlem. De belangrijkste zienswijzen waren lagere nieuwbouw om de zichtlijnen op het erfgoed te garanderen, behoud van interieurelementen en de monumentenstatus voor De Vestgebouwen. Die zijn merkwaardigerwijs nooit beschermd, terwijl de Koepelgebouwen in 1999 werden aangewezen als rijksmonument. Het risico van sloop van De Vest hing dus lange tijd boven dit project. Deze omissie wil Heemschut Noord Holland rechtzetten en de gemeentelijke monumentenstatus werd aangevraagd. Uit bouwhistorisch onderzoek blijken dezelfde hoge waarden van cultuurhistorie, bouwhistorie, architectuur en gebruiksgeschiedenis die ook voor de Koepelgebouwen geldt, daarnaast gaat het om één ensemble van gevangenisgebouwen.
Heemschut heeft de eigenaren van de Vestgebouwen -studentenhuisvester DUWO en woningcorporatie Elan Wonen - verzocht de monumentenaanvraag te ondersteunen en die steun gekregen. Opnieuw is het woord aan de gemeente. De commissie is verder in contact met de ontwikkelaars, hun architecten en de gemeente om mee te kijken bij de verdere planvorming richting omgevingsvergunningen. Ons doel is zoveel mogelijk behoud van oorspronkelijke elementen en interieurs. Bij De Koepel en de Vestgebouwen is architect André van Stigt daarin geslaagd; de inrichting wordt ontdaan van toegevoegde en verstorende elementen en zoveel mogelijk onderdelen worden in de oorspronkelijke staat gelaten of teruggebracht.
Impressie van het plan